حد اقل در دو سال اخیر یکی از بحث‌های جدی این است که با چنین تحول عظیم سیاسی در کشور چه دلایل و عوامل سبب گردیده که پول افغانستان در برابر اسعار خارجی و بخصوص در برابر دالر آمریکایی با ثبات باقی بماند و مهم تر از همه در مقایسه به اسعار کشورهای همسایه که در برابر دالر سقوط آزاد داشتند، هرکشور و مملکت دیگر اگر دچار چنین تحول سیاسی میگردید قطعن که ارزش واحد پولی آن نیز سقوط میگرد، اما واحد پول افغانی نه تنها که ثبات را حفظ نموده بلکه در این روزها رو به صعود است.
در عصر کنونی و بخصوص در این زمان جهانی شدن سیاست گذاری های کلان چه در حوزه سیاسی، سیاست مالی و سیاست های پولی نیاز به دقت و توجه بیشتر دارند. در صورت کوچک ترین اشتباه در سیاست گذاری این حوزه‌ها، جبران آن زمان گیر و از نگاه مالی هزینه هنگفت را متحمل خواهند شد. مدیران و گردانندگان اصلی کشورها تلاش دارند که سیاست کلی کشور(دولت) با سیاست های اقتصادی، مالی و پولی همخوانی داشته و در کلیت از انسجام برخوردار باشند تا بر اساس انسجام و همخوانی این حوزه ها منافع مردمش را تامین نمایند.
بحث مورد نظر در این نوشتار مشخصا روی ثبات پول افغانی در برابر اسعارخاجی میباشد که تلاش میگردد تا بطور خلاصه دلایل و عنصرهای حفظ ثبات پول افغانی در این نوشته بیان گردد. بحث مورد نظر بیشتر روی دو محور متکی اند سیاست پولی و سیاست مالی کشور
سیاست پولی و مالی چیست؟
باید بدانیم که دولت‌ها می‌توانند با برخی تصمیمات اقتصاد را در سطوح کلان تحت تاثیر و مدیریت خود قرار دهند که به طور کلی این اقدامات در قالب سیاست‌های پولی و مالی انجام می‌شود. در تعریف ساده‌تر به تمامی ابزارهایی که به کار بسته می‌شود تا بتوان با آن‌ها اقتصاد را کنترل و بر آن اثرگذاری داشته باشد سیاست‌های پولی و مالی گفته میشوند.
قابل ذکر است که سیاست پولی و سیاست مالی با وجود که متفاوت از همدیگر اند، اما در عین حال مکمل همدیگر اند در صورت که سیاست پولی و مالی کشور هم جهت عمل نکنند با عث فروپاشی کل اقتصاد کشور میگردد.
سیاست مالی همان سیاست‌های دولت درباره سطح خرید دولت، سطح پرداخت‌های انتقالی و ساختار مالیاتی است. در سیاست مالی دو عامل درآمد دولت و مخارج دولت تاثیرگذار است و با تغییر در سطح هر یک از آن‌ها؛ تقاضای کل و سطح فعالیت‌های اقتصادی و توزیع درآمد تحت تاثیر قرار می‌گیرند. سیاست گذاری مالی از طریق افزایش و یا کاهش دادن مالیات و یا خریدهای دولتی انجام می‌گیرد.
به طور خلاصه سیاست‌های پولی نرخ بهره را مدیریت کرده و کل عرضه پول در گردش را تحت کنترل درمی‌آورد این سیاست همواره توسط بانک مرکزی و برای تحریک فعالیت‌های اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اما سیاست مالی مربوط به اقدامات مالیاتی بوده و به نوعی در بودجه خودش را نشان می‌دهد که با این حساب توسط دولت ها تعیین می‌شود. افزایش اشتغال و درآمد از مهم‌ترین نتایجی است که در این سیاست دنبال می‌شود.
سیاست پولی
رابطه بین نرخ بهره در اقتصاد و عرضه پول را سیاست پولی می‌گویند. سیاست پولی ابزارهای مشخصی دارد که میتوان از طریق آن‌ها بر مواردی نظیر رشد اقتصادی، نرخ ارز و بیکاری تاثیر گذاشت. برای اعمال چنین سیاست‌هایی بانک مرکزی سکان هدایت کشتی اقتصاد را در سطح کلان به دست می‌گیرد در واقع به دلیل در دست داشتن انحصار چاپ پول بانک مرکزی کنترل و مدیریت عرضه پول و نرخ بهره را بر عهده دارد و از همین طریق سیاست‌های پولی را به اجرا درمی‌آورد.
همانطور که در اول ذکر گردید بحث مورد نظر در نوشتار حفظ ثبات پول افغانی در برابر اسعار خارجی میباشد.
حفظ ثبات ارزش ارز کشورها در برابر اسعار خارجی دلایل متعدد دارند مانند:
1. همخوانی و انسجام سیاست پولی و سیاست مالی
2. حکومت داری خوب
3. نبود فساد در کشور و بخصوص در دستگاه دولتی
4. افزایش صادرات
5. کاهش واردات
6. سیاست گذاری موفق ملی، منطقوی و جهانی
7. ذخایر ارزی و یا پشتوانه پول ملی
افغانستان نیز استثنا از سایر کشورها نیست و همه این عوامل برای حفظ ثبات ارزش پول افغانی در برابر اسعار خارجی نقش داشته و دارند.
آمار و ارقام نهاد های بزرگی چون سازمان غذای جهان و بانک جهانی نیز نشان میدهند که پول افغانی در برابر اسعار خارجی با ثبات بوده و بانک مرکزی افغانستان نیز گفته است که واحد پولی افغانستان در یک سال گذشته در میان واحدهای پولی 9 کشوری قرار گرفته است که ارزش آن از ثبات خوب برخوردار بوده است.
میتوان گفت که حفظ ثبات ارزش افغانی در برابر اسعار خارجی به دلایل ذیل می‌باشند:
1. مبارزه با فساد: فساد در ذات خود سد و مانع جدی در پیشرفت و توسعه تمام کشورها محسوب میگردد، اما در افغانستان، مسئله فساد تبدیل به یک چالش لاینحل گردیده بود که امارت اسلامی با اولویت بندی مبارزه با فساد این معضل و چالش را تقریبن از ریشه خشکانده و عاملین آن را در پنجه قانون سپردند. اقدامات امارت اسلامی علیه فساد در تمام عرصه‌ها برجسته و قابل ملاحظه بوده، اما در امر حفظ ثبات ارزش پول افغانی نقش جدی را ایفانموده است.
2. جلوگیری از قاچاق دالر به بیرون از کشور: امارت اسلامی با قاچاق بران، برخورد جدی قاطع نموده سال های متمادی قاچاق دالر به بیرون از کشور یک معضل و مشکل برای اقصاد کشور بود که آسیب های فراوان بر پیکر اقتصاد افغانستان وارد می‌نمود، اما این پدیده شوم و دشمن اقتصاد کشور همچنان فعال و زنده بود با برخورد جدی و قاطع امارت اسلامی این معضل خاتمه یافته و حتا برای انتقال دالر نیز معیار تعیین نمود که هر فرد همرای خود از مرز هوایی پنج هزار(5000) و از مرز زمینی پنج‌صد(500) دالر امریکایی مجاز بود انتقال دهند، این تصمیمات و سیاست‌ها باعث حفظ ثبات ارزش پول افغانی در برابر اسعار خارجی گردید.
3. منع استفاده از اسعار خارجی در معاملات: چالش و معضل دیگری که در بی‌ثباتی و بی‌ارزشی پول افغانی نقش داشتند استفاده از اسعار خارجی و بخصوص دالر در معاملات داخل کشور بود که میتوان گفت در معاملات استفاده از دالر تبدیل به یک امر عادی گردیده بود از گرو و کرایه خانه شروع الی خرید موتر، خانه، زمین و حتا خرید نیازهای روز مره مردم و سایل خانه با دالر دادوستد میگردید، با منع نمودن معاملات با اسعارخارجی توسط امارت اسلامی در سرتاسر کشور، قدم جدی در راستای حفظ ثبات ارزش پول افغانی برداشته شد که اکنون شاهد سقوط ارزش اسعار خارجی وبخصوص دالر در برابر پول افغانی هستیم.
برعلاوه سه مورد ذکر شده عوامل ذیل نیز در حفظ ثبات ارزش پول افغانی نقش برجسته داشته و دارند.
4. همخوانی سیاست کلی کشور با سیاست مالی و پولی
5. اجرای سیاست‌های پولی
6. موجودیت ذخایر ارزی و یا موجودیت پشتوانه پولی
7. افزایش صادرات کالاها
8. کاهش واردات کالاها
9. حفظ تعادل واردات و صادرات
10. آغاز برخی از پروژه‌های زیربنایی
11. حکومت داری خوب
12. اقدامات بانک مرکزی در عرضه(لیلام) دالر در بازار
موارد فوق را میتوان در حفظ ثبات ارزش پول افغانی برشمرد و تعیین کننده قلم داد نمود که پول افغانی در مقایسه با خیلی از واحد پولی کشورها در سطح جهانی و بخصوص در مقایسه با کشورهای همسایه از ثبات کامل و خوب برخور دار بوده و است.
کاهش ارزش دالر و سایر اسعار خارجی و ثبات پایدار پول افغانی روی کاهش قیمت کالاهای وارداتی مورد استفاده مردم افغانستان نیز نقش جدی و قابل ملاحظه داشته و همچنان روی قیمت کالاهای صادراتی نیز تاثیر مثبت دارند.
هاشم هدایت
