محمد رفیع تیموری
هر چند كه بحث تفكيك قوا يك بحث جديد نيست و صحبت كردن در آن مورد تكرار مكرارات مي‌نماند ولي بدون بحث تفكيك قوا نمي‌توان، پيكرة دولت را تفكيك كرد. در بحث تفكيك قوا، قوه قضائيه يك بخشي از پيكره دولت محسوب مي‌شود. اين قوه داراي تشكيلات اداري‌اي مي‌باشد كه با ساير قوه‌ها تداخل وظيفوي ندارد و از طرف ديگر صلاحيت‌هاي اين قوه به نحوي تنظيم گرديده است كه در حين تصميم گيري از قوة ديگر تعيين تكليف نمي‌كند. هر چند كه هر قوة كشور داراي اهميت خاص خود است، ولي قوه قضائيه بيشتر در زمينه اعمار حق و اجراي عدالت مي‌باشد. همين اعاده حق و اجراي عدالت به نوبه خود از پيچيدگي شكلي برخوردار است. اينكه عدالت به چه نحو و به چه كيفيت اجرا شود، نياز به تشكيلات اداري دارد كه قوه قضائيه را تشكيل مي‌دهد. بنابراين قوه قضائيه با تأمين حقوق مردم مواجه است، و تأمين حقوق مردم نيازمند تكنيك‌ها و پيچيدگي‌هاي است كه قوه قضائيه فقط مي‌تواند تأمين كننده آنها باشد. قوه قضائيه تنها يك نام نيست، بلكه داراي تشكيلات طويل و عريض است كه در سطح كشور وجود دارد. اين قوه با زير مجموعه‌هاي خود، داراي رابطه حقوق اداري و ارتباط سازماني است كه از يك نظم دقيق برخوردارند. در مصاحبه ی حاضر تلاش گرديده است كه تشكيل و صلاحيت اين قوه از لحاظ حقوق اداري مورد بررسي و تحليل قرار گيرد. عمل كرد اداره قوه قضائيه مستقل از ساير قوا كشور است. در داخل تشكيلات اداري قوه قضایيه تركيبات پيچيده‌اي از ادارات قضايي وجود دارد، قوه قضایيه سه بخش مجزا دارد با اينهم از يك مرجع با صلاحيت اداره مي‌شود.
بنابر اين قوه قضائيه مركب از ستره محكمه، محكمه استيناف و محاكم ابتدائيه است. صلاحيت و تشكيلات اين محاكم توسط قانون جدگانه مشخص شده است. ستره محكمه افغانستان به حيث عالترين ارگان قضائي در راس قوه قضائيه دولت افغانستان قرار دارد.
قوه قضائيه افغانستان علاوه بر اينكه داراي تشكيلات مستقل مي‌باشد، داراي صلاحيت‌هاي مهم حقوقي نیز است. اين صلاحيت‌ها شامل رسيدگي به تمام دعاوي است كه از طرف اشخاص حقيقي يا حكمي به شمول دولت، به حيث مدعي يا مدعي عليه در پيشگاه محكمه مطابق به احكام قانون اقامه مي‌شود.
درهمین زمینه خبرنگار روزنامه شریعت مصاحبه یی را با مولوی عنایت الله سخنگوی ستره محکمه انجام داده است که تقدیم میگردد.
پرسش: بعد از به قدرت رسیدن امارت اسلامی دستاوردهای مهم ستره محکمه چیست؟
پاسخ: بعد از مسلط شدن امارت اسلامی، الحمدلله، محاکم امارت اسلامی دارای فعالیت های فراوان و دستاوردهای خوبی است.
اول : اینکه در رژیم گذشته محاکم فقط در شهرها فعال بودند و در 20 سال نتوانستند در تمام مناطق کشور محاکم را فعال کنند. الحمدلله با آمدن امارت اسلامی تشکیل محاکم در تمام ولسوالی های کشور تکمیل شده و فعالیت خود را آغاز کرده اند. ثانیا: ً شما خوب می دانید که در رژیم گذشته استقلال محاکم به دلیل رشوه و ارتباطات و استبداد با مشکلاتی مواجه بود که در نتیجه اعتماد و اطمینان مردم به محاکم کم بود. امارت اسلامی، محاکم استقلال خود را به دست آوردند. اکنون وکلا و وزرا و خان ها و فقرا همه می توانند حقوق مشروع خود را از محاکم بگیرند و هیچ مقام کشوری و لشکری حق دخالت در امور محاکم و قضات را ندارد.
ثالثا:ً فساد در همه محاکم رفع شده است. دادگاه ها با عدالت و انصاف حق را به صاحبان حق می رسانند، به خواسته های شخصی هیچ کس اعتبار داده نمی شود.
چهارم: باید بگویم که بعد از آمدن امارت اسلامی، به بسیاری از قضایا در محاکم کشور رسیدگی شده است، تقریباً ۲۲هزار اجراآت مکتوبی شده است، به ۸۰ هزار پرونده رسیدګی شده است، و متبابی بیش از 50 هزار پرونده زیر کار است. این در حالی است که در رژیم گذشته در چنین دوره ای به این تعداد پرونده رسیدگی نشده بود.
پنجم: مهمترین دستاورد فعال شدن محاکم تخصصی است. در نظام گذشته که قضایا تصمیم گیری می شد، شهروندان گلایه های زیادی از آن داشتند که عدالت و شریعت رعایت نمی شد. ستره محکمه امارت اسلامی برای آن دسته از پرونده هایی که هنوز اجرایی نشده است، دادگاه های تخصصی فعال کرده است. اگر در فیصله آن مشکل شرعی باشه پس به جریان برمی گردد و حق به صاحب حق واگذار می شود.
ششم: محاکم اموال غصبی تأسیس و فعال شده است که اراضی غصبی را از غاصبین بسیاری پس گرفته است که اهمیت آن را شهروندان مظلوم بیشتر می دانند.
پس از ورود امارت اسلامی، ستره محکمه فعالیت های چشمگیری دارد که به عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره کردیم.
هفتم: ریاست حقوق که قبلاً مربوط به وزارت عدلیه بود. اکنون با ستره محکمه ادغام شده است که قبلاً مشکلاتی را ایجاد کرده بود، نوعی مداخله در څارنوالی و استقلال آنها را زیر سؤال میبرد، و برخی از رسیدگی هااز قبیل بدهکاران یا اصلاحات تجاری و برخی مشکلات دیگر; حالا لایحه خودشان را دارند و با راهنمایی ستره محکمه اجرا می کنند.
