مقدمه
در این هیچ شکی نیست که دین مبین اسلام مدافع اصلی حقوق الناس در تمامی ابعاد زندگی محسوب میشود. ازطرف دیگر یکی از جمله مباحث قدیمی كه همواره توسط علما و دانشمندان اسلامی مورد توجه قرارگرفته است موضوع رعایت حقوق انسان و ضمانت اجرای آن میباشد. زیرا تضمین امنیت، آزادی و كرامت انسانی واصول رعایت حقوق الناس ار اهمیت بالای برخوردار است و در میان ادیان الهی، بی تردید دین مبین اسلام الهام بخش ترین دین در ترویج و حمایت از حقوق انسان دوستانه و ضمانت اجرای آن به شمار می رود. مسلمانان با التزام به دستورات حیات بخش اسلام؛. همچنین، تعداد روایات به حدی است که با هیچ یک از ادیان دیگر قابل مقایسه نمی باشد.
توضیح
۱- اصل عدالت
از مهمترین مبانی كه اسلام به عنوان پشتوانۀ قوی برای تضمین حقوق انساندوستانه بیان داشته است، رعایت عدالت در كلیه شئون و روابط انسانها می باشد، اسلام باتأكید بر این اصل، كلیه اعمال منافی عدالت، از قبیل خودكامگی، قلدری، اعمال خشونت آمیز و جنایتكارانه و نقض حقوق انسان و تجاوز به حریم انسانها و یا انتقام گیری و كینه توزی را با تمام انواعش محكوم وممنوع قرارداده است. دین مبین اسلام عدالت را هدف بعثت انبیاء و زیربنای تشكیل حكومت بر مبنای اراده الهی می داند. قرآن کریم در این زمینه در سوره مائده آیه 8 میفرماید( اى كسانى كه ایمان آوردهاید براى الله(ج) به داد برخیزید و به عدالت شهادت دهید و البته نباید دشمنى گروهى شما را بر آن دارد كه عدالت نكنید عدالت كنید كه آن به تقوا نزدیكتر است و از الله(ج) پروا دارید كه الله(ج) به آنچه انجام مىدهید آگاه است… »
۲- اصلآموزش،اصلاح و تربیت
ازاساسی ترین مبانی اخلاقی كه تضمین كننده تطبیق قواعد بشردوستانه در اسلام مطرح گردیده است، آموزش، اصلاح، هدایت و تربیت انسانها وتهذیب نفوس و سعی و تلاش در جهت اصلاح انسانها وجوامع انسانی است؛ الله(ج) در قرآن حكیم، آنجا كه احسان بزرگ خود را برای بشریت بخاطر بعثت پیامبر بزرگ اسلام (ص) بیان می دارد، از مهمترین مقصدهای بعثت آموزش، تزكیه و تربیت را برمی شمارد: که الله(ج) در سوره بقره آیه 129- 151 و سوره آل عمران آیه 164 میفرماید « به یقین الله(ج) بر مؤمنان منت نهاد [كه] پیامبرى از خودشان در میان آنان برانگیخت تا آیات خود را بر ایشان بخواند و ایشان را تزكیه (پاك) گرداند و كتاب و حكمت به آنان بیاموزد قطعا پیش از آن در گمراهى آشكارى بودند»
۳- اصل حمایت از افراد مستضعف
از فرزانه ترین مبانی كه اسلام جهت ضمانت اجرای مقررات بشردوستانه وضع كرده است، اصل حمایت است، آنهم از اقشار ضعیف و مستضعف و آسیب پذیر، این دین آسمانی در این زمینه دستورات اكید و و مقررات بلیغی دارد تا همواره جامعه بشری آنها را تحت پوشش و محبت قرار دهد و زندگی آنها را تأمین و تضمین نمایدو از برخوردهای نابخردانه و موذیانه نسبت به آنها بویژه در جنگ ها و حوادث روزگارپرهیز نماید.چنانكه الله(ج)وند در سوره قصص آیه 5 می فرماید:« و می خواهیم كسانى را كه در سرزمین شان ( از دست زورمندان و ستمگران، قصداً و عمداً) فرودست و ضعیف ساخته شده اند مورد احسان وامتنان خود قرارداده آنان را پیشوایان [مردم] و وارثان اصلی [زمین] گردانیم». این آیت مبارك حمایت از گروه های ضعیفی را كه از دست ایزم های استكباری و سلطه جو، همواره در معرض آسیب های گوناگون قرار می گیرند یگانه هدف تطبیق قاعده های بشردوستانه در اسلام می داند با بیان این امر كه وارثان اصلی این سرزمین پهناور، همین مردم آسیب پذیراند؛ چراكه از جانب این ها هیچ گونه زیان و خساره ئی به آدمی زاد متصور نیست. در اسلام، مسئولیت مقابله با تهدید، ارعاب و ستمگری، وظیفه همگانی است.
۴ – اصل تأكید بر ایجاد امنیت
یكی از بهترین تجلیات انساندوستانه در اندیشۀ اسلام، اهتمام به ایجاد امنیت برای همه است. اسلام امنیت را والاترین نویدی به جامعه انسانی و از بالاترین سطح ارتقا و تعالی بشری میداند: تأمین امنیت عمومی، از نظر اسلام برای همه شهروندان، خواه مسلمان یا غیرمسلمان از وظایف اولیۀ همه حكومت هاست و چنانچه برای یكی از شهروندان حكومت اسلامی مهم است. الله(ج)وند متعال در سوره نور آیه 55 میفرماید که مسلمانان در روی زمین موظف به حفظ امنیت جان، مال، ناموس، شرافت، عقل و ایمان یكایك بشر هستند و كسی نمی‌تواند از راه نامشرع، امنیت آنان را مورد تجاوز قراردهد.
نتیجه گیری:
اسلام با طرح این ارزشها احساسات ناشی از عقده مندی را مهار ساخته و انسان را مآمور می سازد تا در مسیر عقلانیت، انصاف و کرامت انسانی گام بردارد. ایمان واقعی بزرگترین مانع برای تعدی و تجاوز است، مومن حقیقی هیچ گاهی كرامت و حیثیت آدمی و بنی نوع خود را پایمال نمی كند، مخصوصاً در حالت جنگ و منازعه. رعایت عدالت در كلیه شئون و روابط انسان ها امر ضرروی می باشد، اسلام باتأكید بر این اصل، كلیه اعمال منافی عدالت را ممنوع قرارداده است. اصل اصلاح گری در اسلام از جایگاه رفیعی برخوردار است و هدف از مشروعیت جهاد ودفاع و قتال در اسلام نیز همین است. اسلام بر حفظ پیمان ها و قراردادهای دو جانبه و چند جانبه تأكید می نماید. در دین مبین اسلام ترویج انگیزۀ اخوت و مساوات انسانی یکی از مهمترین اصل محسوب میشود.
منابع ماخذ:
قرآن کریم.
۱-ابن اثیر، عزالدین،(بی تا)، كامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه عباس خلیلی، انتشارات شركت سهامی چاپ كتب ایران.سال ۱۳۷۱
۲-ابن هشام، محمد، (بی تا)، سیره پیامبر، سال ۱۳۷۵ترجمه سیدهاشم رسولی، تهران، كتاب فروشی اسلامی.
۳- ابن ماجه، محمد،(بی تا)، سنن ابن ماجه، سال ۱۳۵۳ ناشر: دار إحیاء كتب عربی – فیصل عیسى بابی حلبی.
۴- ابن هشام، محمد، (بی تا)، سیره پیامبر، سال۱۳۷۵ ترجمه سیدهاشم رسولی، تهران، كتاب فروشی اسلامی.
۵-أبو محمد بن محمد، (۱۴۱۳هـ)، بغیة الباحث عن زوائد مسند الحارث، ناشر: مركز خدمة سنت و سیره نبوی
مدینه منوره،چاپاول.
پوهیالی څارمن محمد آغا « سادات» استاد پوهنتون ارتقاظرفیت
