درخشش فرهنگی وهنری شهرکهنه کابل

نوری

شهرکهنه کابل دردرازای تاریخ از درخشش فرهنگی وهنری برخورداربود، دانشمندان،نویسندگان، مؤرخان و اراکین عالی رتبه دولتی دراین مکان زندگی می‌کردند. وقتی درباره شهرکهنه صحبت می‌شود این نام با کابل گره خورده است. شهرکهنه مرکزفرهنگ و تمدن بود، نویسندگان و دانشمندان زیادی راتقدیم جامعه کرد. کابل و کابلستان قدامت چندین هزار ساله دارد. اگر ما به دیواری که بالای کوه آسمایی ساخته شده نظراندازیم برای ما قدامت کابل و شهرکهنه هویدا می‌شود. این دیوار که در دوره‌های کوشانیان ساخته شده، درکتاب‌های تاریخی کشورما از آن تذکر به عمل آمده است.این دیوارطویل بیشترازیک هزار و پنجصد سال قبل قدامت تاریخی دارد. شهرکهنه درنزدیکی دیوارآسمایی وشیردروازه موقعیت دارد.دیوارآسمایی به خاطرمحافظت شهرکابل و هجوم اقوام بیگانه ایجاد شده بود،که نقش مهم درمحافظت کابل ایفاکرده است.کابل با پیشینۀ چندین هزارساله یکی ازولایت های تاریخی وفرهنگی افغانستان میباشد.مردم کابل ازنظرفرهنگ وتمدن درطول تاریخ ازعظمت وجلال بسیاربرخورداربودند.ولایت کابل ازنظرموقعیت اقتصادی وجغرافیایی درجایگاه ی عالی قرارداشت.همین اهمیت اقتصادی وجغرافیایی خوب اش باعث شد که توجه احمد شاه ابدالی بنیان گذار افغانستان و بعداً پسرش تیمورشاه راجلب کند و این ولایت پرعظمت رابه پایتخت افغانستان که یک نام ونشان عالی است مبدل ساخت.تیمورشاه پایتخت راازقندهاربه کابل انتقال داد و اهمیت ولایت کابل رادوچندان ساخت.شهرکهنه کابل که زمانی کانون فرهنگ وتمدن بود دراثرسپری شدن قرن‌ها وجنگ‌های مدهش به یک ویرانه مبدل شد.کابل و به خصوص شهرکهنه نیازمبرم به بازسازی ونوسازی دارد که دوباره عظمت وجلال گذشته خودرابه دست بیاورد. چندروزقبل معین وزارت اطلاعات و فرهنگ در نشست کمیته حفاظت و نظارت آبدات تاریخی، ساحات عامه و محیط زیست به رسانه ها گفته که حفاظت و نگهداری از آبدات تاریخی و معماری شهر کهنه کابل که امانت نیاکان، هویت و تاریخ کشور ما است باید با‌هم از آن حفاظت نماییم.درهمین ارتباط نشست کمیته حفاظت و نظارت آبدات تاریخی، ساحات عامه و محیط زیست در معینیت فرهنگ و هنردایرشده بود.در این نشست مولوی عتیق الله عزیزی معین فرهنگ و هنر وزارت اطلاعات و فرهنگ،رئیس فرهنگی شاروالی کابل، نمایندگان و مسئولان موسسه خدمات فرهنگی آغاخان، وزارت شهرسازی، اداره محیط زیست و ریاست حفظ آبدات تاریخی اشتراک داشتند.در این  نشست پیرامون حفاظت و استحکام ساختمان حوزه اول نزدیک باغ تیمور شاهی شهر کابل که یکی از آبدات تاریخی می‌باشد و ساختمان‌های چند منزله ‌یی که نظاره آبدات تاریخی را به خطر می‌اندازد، بحث همه جانبه صورت گرفت.اسناد تاریخی ونوشته ها نشان می‌دهد که با ظهور اسلام، مسلمانان در سال ۸۱ هجری کابل را تصرف کردند وزمامدار کابل به «گردیز» فرار کرد و پس از مدتی تجدید قوا نموده و دوباره به کابل بازگشت.شهر کابل پس از ظهور اسلام توسط زمامداران بومی و محلی اداره می‌شد و این وضع تا زمان حکومت «صفاریان» نیز ادامه داشت.میرغلام محمد غبارمؤرخ شهیر کشور در کتاب جغرافیای عمومی افغانستان می‌گوید:
«تا زمان صفاریان هیچ یک از فاتحان عرب به فتح حقیقی کابل و بلاد «هندوکش» کامیاب نشدند که بتوانند بر کابل حکومت کنند؛ اما مردم این شهر خود به تدریج به دین اسلام گرویدند.» پس از شکست «امویان»، شهر کابل توسط حاکمان محلی که تحت حمایت مسلمانان بود اداره می‌شد و این وضعیت تا زمان حکومت صفاریان ادامه داشت.در این دوره اعراب به گرفتن خراج اززمامدار کابل قناعت کردند و فقط «یعقوب لیث» مؤسس سلسله صفاریان در قرن نهم بعد از میلاد توانست در نتیجه جنگ‌های سختی که انجام داد، «کابلستان»، «غزنی»، «بلخ» و « کابل» را ضمیمه ممالک اسلامی کند و همین یعقوب بود که اززمامدار گردیز خراج گرفت.به تدریج حکومت صفاریان در کابل رو به ضعف نهاد و پس از روی کار آمدن سلسله غزنویان در سال ۳۴۴هجری، کابل به تصرف غزنویان در آمد. با توجه به اینکه غزنویان شهر غزنی را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرده بودند، به تدریج از اهمیت شهر کابل کاسته شد و شکوه گذشتۀ خود را از دست داد و این روند در زمان حکومت تیموریان که پایتخت آنها هرات بود، نیز تکرار شد. سکه دوره غزنویان به نام سلطان محمود غزنوی ضرب شده است. پس از سقوط تیموریان، بابر شاه بر کابل مسلط شد.باغ‌های کابل ۲ باغ بزرگ «جهان آرا» و «شهر آرا» نیز در همین دوران به وجود آمد. مؤرخ آصف آهنگ در کتاب کابل قدیم میگوید:«زمانی که «تیمورشاه» پسراحمدشاه درانی پایتخت را از «قندهار» به کابل انتقال داد، شهر کابل مرکز قدیم «کابلستان» یکبار دیگر سر از خواب‌ گران چندین قرنه بلند کرد و به جنب و جوش افتاد.»کابل در زمان هجوم مغولان هند از شهرهای زیبای افغانستان بوده وهمچنان شکارگاه شاهان مغولیه و پایتخت تابستانی «بابر» مؤسس دولت «مغولیه» هند بود. برروایت تاریخ،زیبایی کابل به حدی بود که، «صائب تبریزی» شاعر معروف قرن یازدهم وقتی به دعوت شاه مغول راهی هند شد، از طریق کابل به آنجا رفت و چندی در کابل مهمان بود، وی یک قصیده خواندنی در وصف کابل سرود.ما به همین مطلب کوتاه اکتفاء می‌کنیم وبه اصل موضوع کابل وبازسازی شهرکهنه می پردازیم. شهرکهنه که دراثرجنگ ها وحوادث طبیعی به یک مخروبه مبدل شده وکهنگی آن چشم‌ها را خیره می‌سازد به بازسازی ونوسازی نیازدارد که دوباره رونق فرهنگی وتاریخی گذشته خودراپیدا کند.به هرپیمانه که مابه بازسازی ونوسازی شهرکهنه بیاندیشم ودست به کارشویم به عظمت وجلال این شهرمی‌افزاییم. تلاش‌های وزارت اطلاعات وفرهنگ امارت اسلامی درزمینه بازسازی شهر کهنه همراه با میراث های فرهنگی وتاریخی آن امیدواری‌ها را زیاد می‌کند.