گفتگوی ویژه با رییس اداره اترا رشد سریع و کیفیت پایین؛ بررسی فرصت‌ها و چالش‌های صنعت مخابرات درافغانستان

شریعت: انقلاب تکنالوژی مخابرات در کمتر از دو دهه یکی از دست آوردهای جامعه بشری بوده که جهانی به این بزرگی را به دهکده کوچک تبدیل کرد و هر از گاهی رخداد های تازه و هیجان انگیزی در دامن این پدیده با یک رقابت تنگاتنگ جهانی در حال شکل گرفتن است.
افغانستان نیز در سال های اخیر در عرصه مخابرات جهش قابل ملاحظه‌ای داشته و در مقیاس به کشورهای منطقه به ویژه کشورهای همسایه که خیلی بیشتر و پیشتر در این زمینه تجربه دارند تا حدودی می‌تواند برابری ورقابت کند.
اکنون در این کشور چندین شرکت مخابراتی ملی و بین المللی فعالیت دارند که در زمینه های اطلاعاتی ومخابراتی ارائه خدمات می نمایند و میلیونها دالر را وارد سیستم مالی افغانستان می‌نمایند. به گفته مسوولین در اداره اترا(اداره تنظیم خدمات مخابراتی افغانستان)بیشتر از نود درصد شهروندان کشور به این خدمات دسترسی دارند و شماری زیادی از ولایات افغانستان به شبکه فایبر نوری وصل اند که عاید سالانه آن به میلیون‌ها دالر میرسد، تنهاعاید سالانه گردآوری محصول کریدت کارت هابیش از5میلیارد افغانی وارد سیستم عایداتی دولت میکند. به عبارت دیگر مالیات کمپنی‌ها مخابراتی نقش مهم در عواید دولت دارند و شبکه‌های مخابراتی توانسته هزاران فرصت شغلی مستقیم و غیر مستقیم ایجاد نماید وبرای ده ها هزار تن از شهروندان کشور که شامل کارمندان مسلکی، غیر مسلکی، قراردادیان، کسبه کاران و فروشنده گان وسایل وتجهیزات مخابراتی می‌شوند کار آفرینی نمایند. تنها شغل غیر مستقم که از این منظر ایجاد شده است حدود صد و هفتاد هزار است که عاید به دست آمده از آن چرخش زندگی هزارن خانواده را به گردش آورده است. بی‌گمان که این صنعت ظرفیت بیشتر را نیز در خود نهفته دارد و اگر در ابعاد مختلف آن توجه شود می‌تواند بیشتر و بهتر از این موثر باشد.
در عین زمان برخی مشکلات ونارسایی هایی را نیز دارد که باعث گردیده تا شهروندان کشور گاهی لب به انتقاد از این بخش بگشایند. این چالش‌ها می تواند بر روی این همه دست آوردها سایه افگند و پرسش‌های اساسی را متوجه آن نماید.
نحوه جمع آوری جمع ده درصد مالیه بر کریدت کارت‌ها، سراسری نگردیدن زمینه بهره گیری از خدمات مخابراتی در کشور، پایین بودن کیفیت خدمات مخابراتی وبر عکس بلند بودن نرخ این خدمات از پرسش های اصلی فرا راه این سکتور است که کما بیش انتقادات را در پی دارند.
با این حال سید برات شاه آغا ندیمرییس اداره اترا(تنظیم خدمات مخابرای افغانستان)در یک مصاحبه ویژه با روز نامه شریعت به این نگرانی ها وپرسش‌ها پاسخ داده گفت: در سراسر افغانستان 90 درصد مردم به خدمات مخابراتی دسترسی دارند و 8هزار و46 انتن مخابراتی فعال اند که 2هزار178 آن خدمات انترنتی2جی و3هزارو323 انتن خدمات3جی(نسل سوم ارتباطات و انترنت) و 2هزار و 545 دیگر آن به خدمات 4جی فعال اند و هم چنین در افغانستان 5شرکت مخابراتی(روشن، اتصالات، افغان بیسیم، ام تی این و افغان تلیکام_سلام) عرضه خدمات می کنند که در ذیل آنها در سراسر کشور 23 میلیون سیم کارت فعال وجود دارد.
عواید سالانه سکتور مخابرات چه مقدار است؟
قبل از اینکه در بحث عواید بپردازیم یکی از موضوعات بحث بر انگیز در خصوص عواید جمع آوری محصول ده درصد مالیات بر کریدت کارهای مشتریان است. عاید بدست آمده از آن سهم بارزی را در بخش عواید سکتور مخابرات افغانستان دارد. جمع‌آوری محصول خدمات مخابراتی 10درصد بر کریدت کارت های بر می‌گردد به سال 1394. در این سال طرزالعمل محصول خدمات مخابراتی ترتیب شد و ساختار حقوقی جمع‌آوری ده‌درصد محصول بر خدمات مخابراتی از شرکت‌های مخابراتی در کشور را تعریف کرد و فرایند جمع آوری آن را توضیح داده است. به‌ موجب این طرزالعمل، کسانی‌که از شرکت‌های مخابراتی استفاده می‌کنند، ده ‌درصد از پولی که به این شرکت‌ها می‌دهند، به‌عنوان «محصول خدمات مخابراتی» از حساب شان کم می‌شود و به‌صورت ماهانه مجموع این پول‌ها در قالب مالیه‌ی محصول خدمات مخابراتی به حساب حکومت واریز می‌شود.
رییس اداره اترا عواید جمع اوری شده از این محصول را 5.5 میلیارد افغانی در سال عنوان کرد و می‌گوید که شرکت های مخابراتی در هر 15 روز گزارش شان را به صورت کتبی در قالب یک جدول ارایه می‌کنند و بر اساس آن هر ماه عواید جمع آوری شده ده درصد مالیات بر کردیت کارت‌ها به گونه شفاف با حضور داشت هئیتی از وزارت مخابرات اداره اترا و وزارت مالیه به حساب دولت انتقال می یابد.
با این وصف اما پرسش اینجا است که آیا روند جمع آوری محصول خدمات مخابراتی از سوی شرکت های مخابراتی شفاف است؟ در پاسخ به این پرسش بهتر است که نگاه بندازیم به طرزالعمل محصول خدمات مخابراتی؛ در ماده ششم این طرزالعمل وزارت مالیه، مخابرات و اداره اترا مکلف بر ایجاد سیستم مدیریت اطلاعات ریال‌تایم«زمان واقعی» یا (RTDMS) و متصل سازی آن با شبکه های مخابراتی شده است.
(RTDMS) سیستمی است که می‌تواند اطلاعات را پیوسته و در لحظه (زمان حقیقی) مدیریت کند. این سیستم زمینه آن را فراهم می‌کند، هنگامی که شرکت‌های مخابراتی محصول خدمات مخابراتی را می پردازند، به گونه خودکار بررسی شود و نشان میدهد که آیا این شرکت‌ها محصول جمع‌آوری شده را کامل پرداخته‌اند یا بخشی از آن را برای خودشان نگهداشته‌اند. ریال‌تایم دیتامنجمنت سیستم درواقع برای رفع این مشکل و تأمین شفافیت در جمع‌آوری محصول خدمات مخابراتی است. این سیستم به‌صورت همزمان، ارائه‌ی خدمات شرکت‌های مخابراتی به مشتریان‌شان را ثبت، بررسی، تحلیل و آرشیف می‌کند. اما با وجود فساد گسترده در حکومت قبلی این سیستم هرگز عملی نشد و همواره انقتاد و نگرانی شهروندان را در قبال پول وضع شده به همراه داشت. با توجه به این نگرانی‌ها اکنون اداره اترا می‌گوید که کار روی سیستم ریل تایم( زمان حقیقی) شروع شده و با عملی شدن آن شفافیت بیشتر در این زمینه به وجود خواهد آمد. هرچند این اداره می گوید که اکنون هم عواید به گونه شفاف جمع آوری می‌گردد وعواید جمع آوری شده ده درصد محصول کردیت کارت ها 5.5 میلیارد افغانی بوده که نسبت به گذشته افزایش قابل ملاحظه را نشان میدهد و با توجه به سال های 1399 و 1400 بیشتر ازیک و نیم میلیارد افغانی افزایش یافته است.
در کنار این، اقای ندیم عواید اداره اترا را از وجوه دیگر که در سال1401 بدست آمده است از این قرار گفت: عواید بودجه عادی 312میلیون در سال، عواید بودجه انکشافی (تی دی ایف)1.14 میلیارد در سال و عواید طیف فریکانسی (اسپیکترم) 2فیصدی 915 میلیون در سال می‌باشد.
مکالمات صوتی:
سید برات شاه آغا ندیم رییس اداره اترا می‌گوید که نخستین بار است که در افغانستان برای مکالمات صوتی و بسته های انترنتی سقف تعیین شده است وی گفت: بعد از به حاکمیت رسیدن امارت اسلامی بر اساس خواست مردم وزارت مخابرات موضوع نرخ مکالمات تیلیفون وانترنت را روی دست گرفت و برای اولین بار به آنها سقف تعیین کرد. تماس های میان یک شبکه فی دقیقه 1.85 افغانی تعیین شد که قبل از حاکمیت امارت اسلامی 2.5 تا 3.5 افغانی بود. همین طور تماس های میان سیمکارت های شبکه های مختلف 2.2 افغانی معیار تعیین شده است که قبلا تا 4 افغانی بود.
وی افزود که اداره اترا به هرگونه شکایت شهروندان مبنی بر اضافه ستانی شرکت های مخابراتی یا نقض استندردهای تعیین شده رسیدگی می کند و از مردم میخواهد که شکایات شان را از طریق شماره «999» به‌گونه رایگان با این اداره شریک سازند.
انترنت:
بر اساس معلومات اداره خدمات تنظیم مخابراتی افغانستان یا اتر 12میلیون تن در افغانستان از خدمات انترنت استفاده می‌کنند و 2میلیون دیگر از خدمات بی سیم(وای فای) بهره می‌برند. بر اساس گفته رییس اداره اترا، افغانستان حدود 250 هزار انترنت در ثانیه را از کشورهای همسایه(ایران، پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان، او ترکمنستان) توسط شرکت های مخابراتی «افغان بی سییم، اتصالات و ام تی این و شرکت های ای سی جی » وارد می کند اما بیشترین حجم انترنت که در حدود هفتاد درصد می شود را شرکت دولتی «افغان تلیکام» وارد کشور می سازد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا در افغانستان نرخ انترنت گران است و کیفیت پایین؟ گفت: در حال حاضر قیمت بسته‌های انترنت به گونه چشم‌گیر کاهش یافته است و برای یک جی بی (1GB)ماهانه 110 افغانی سقف تعیین شده در حالیکه پیش از به حاکمیت رسیدن امارت اسلامی قیمت هر جی بی انترنت250 تا 400 افغانی می رسید. با آن هم چون‌که افغانستان به بحر وصل نیست ناگزیر استیم از کشورهای همسایه با قیمت بیشتر انترنت وارد کنیم که طبعا روی قیمت آن اثر می‌گذازد و از سوی هم در افغانستان تمام انتن های مخابراتی از برق شخصی استفاده می کنند و به هرکدام دو نفر امنیتی موظف اند و ماهانه تا 15هزار معاش در یافت می‌نماید که می‌تواند در بهای انترنت نقش داشته باشد.
همچنین در سراسر افغانستان5 شرکت مخابراتی فعالیت دارند که مشترکین هر کدام 5تا7 میلیون تن میرسد اما در کشورهای دیگر این امار خیلی بشتر است. مثلا: درهند مشترکین یک شرکت مخابراتی به 4صد میلیون میرسد و در پاکستان هم مشترکین شرکت های مخابراتی به ده‌ها میلیون تن میرسد که به گونه خود کار در کاهش انترنت اثر دارد. این دلایلی است که قیمت انترنت در افغانستان بیشتر از انتظار شهروندان است. اما اداره اترا تلاش میکند تا قیمت ها را بیشتر از این نیز کاهش دهد.
سید سید برات شاه آغا ندیم ارایه خدمات و اعلانات نسل چهارم ارتباطات وانترنت(4G) را از سوی شرکت های مخابراتی تکذیب کرد و گفت که در حال حاضر شرکت های مخابراتی که زیر عنوان خدمات4جی فعالیت می کنند در اصل معیارات 3جی را برای مشتریان پیشکش می نمایند و اداره اترا برای تمام شرکت های مخابراتی هدایت داده تا اعلانات4جی را مسدود کنند چون که شرایط، جواز نامه و اساسات خدمات 4جی در شرکت ها وجود ندارد و نمی توانند خدمات 4جی کنند.
نظارت و کنترول خدمات شرکت های مخابراتی:
بر اساس سخنان رییس اداره اترا، خدمات شرکت های مخابراتی همواره از سوی این نهاد کنترول ونظارت می شود. «اداره اترا هر سه ماه بعد خدمات مخابراتی شرکت ها را ارزیابی می‌کند. هر زمانی که معیارات تعیین شده از سوی این شرکت‌ها در نظر گرفته نشود با آنها برخورد قانونی صورت می‌گیرد. اداره اترا به سراسر افغانستان دستگاه اندازه گیری کیفیت سنج را خریداری وعیار کرده که در هر ربع کیفیت مخابرات را گزارش میدهد و این اقدام برای اولین بار است که که خدمات مخابراتی با چنین تکنالوژی ازلحاظ کیفیت اندازه گیری می‌شود. در کنار آن ریاست کنترول و نظارت اداره اترا نیز از کیفیت خدمات مخابراتی و از بسته های انترنت نیز نظارت جدی و پیوسته دارد.
اشتغال زای و سرمایه گذاری در صنعت مخابرات:
بر اساس معلومات اداره اترا سکتور مخابرات یکی از پر اشتغالزا ترین بخش در افغانستان است و هر از گاهی ظرفیت بیشتر و بیشتر را در خود جذب می کند.
معلومات این اداره می‌رساند که اکنون حدود182هزار تن به گونه مستقیم و غیر مستقیم در صنعت مخابرات مصروف کار اند و از این راه امرار معیشت می کنند.
در عین حال گفته می شود که پس از به حاکمیت رسیدن دوباره امارت اسلامی حدود 7.30 میلیارد افغانی در سکتور مخابرات سرمایه گذاری شده است و در این مدت 78 میلیارد عواید نا خالص به حساب شرکت های مخابراتی واریز شده است.
اسفندیار