چکیده
تحول و پیشرفت علوم در تمام عرصه های زندگی بشری روشنی انداخته و زندگی بشر را متحول گردانیده است، یکی از شاخه های این علوم، علوم عدلی است، که این علوم توانسته است در موارد کثیر از قضایای حقوقی و جنایی، دستگاه عدالت جزایی و قاضی را استعانت و یاری می رساند. پوشیده نیست که علوم عدلی در تمام قضایا می تواند که راه گشای حق و حقیقت باشد، دستگاه عدالت جزای برای بدست آوردن حقیقت که همانا لحاف برای گستردگی عدالت قضایی است، قاضی نمی تواند بدون رجوع به اشخاص خبره و متخصص، در مقام اثبات جرا یم قضاوت کند، قاضی ناگزیر است که بنا بر استناد نظر اشخاصی که به دلیل داشتن تخصص در علم و فن خاصی و یا حتی داشتن تجربه، تخصص و مهارت و توانایی الزم را برای روشن کردن موضوع داشته باشد، رجوع کند؛ نظر به اینکه برای دالیل و شواهد مانند اعتراف، اقرار، شهادت و یمین با در نظر داشت اینکه این دالیل قوی اند و خوب، ولی در شرایط امروزی نظر به ضعف ایمان، اخالق و گرایش های مادی دالیل معنوی نمی توانند کاشف و ممد برای حقیقت و واقعیت باشد، انریکوفری به عنوان پایه گذار مکتب جامعه شناسی جنایی معتقد بود که در آینده نزدیک به تدریج نظام ادله اثبات معنوی جای خود را به نظام ادله علمی خواهد داد. بنا براین در اکثر موارد رجوع به اهل تخصص و مدارک اثباتی ضروری پنداشته می شود. مقدمه : علوم عدلی یکی از مهمترین رشتها در علوم تجربی است، این رشته با ارتباط قوی و اساسی که با علوم دیگر ساینسی دارد با توجه به توسعه و پیشرفت علوم تجربی همزمان راه پیشرفت و تکامل را در روند رشد خود می پیماید؛ با توجه به کارکرد این علوم، شاخص دیگری این علم تقدس این علم در تمام موارد زندگی است، که این تقدس با موقف مهم و رفیع قضاوت نیز همراه است، زیرا طبیب نه تنها در موارد کلی باید اخالق، دلسوزی، شفقت و رازداری را همرای مریضان مراعات می کند، بلکه در بخش های عدلی- طبی، قضایای حقوقی و جنایی را در مسیر احقاق حق و اجرای عدالت کمک و در مواردی یاد شده فوق، اظهار نظر تخصصی می کند، بدین منظور به یقیق گفته می توانیم که این مسلک در صورتکه با ارزشهای اخالقی و اجتماعی عجین گردد، می تواند که گمشده ما در سیستم دستگاه قضایی را که همانا عدالت قضایی است به نحو احسن متبارز و نمایان سازد.
۱- تعریف علوم عدلی دانشمندان از علوم طبی تعاریف گوناگونی داشته اند که از باب اختصار به برخی از آن ها اشاره می شود. بر اساس یک تعریف اصطالح علوم طبی به معنای استفاده از علم ساینس در حل قضایای حقوقی است) .)prahlow, joseph, 2010: 17 اصطلاح ) forensic )به یک مجموعه از رشته های علمی اشاره دارد که دریک ساحه منحصر به فرد علمی و تجربی برای حل قضایای جزایی و مدنی مورد استفاده قرار می گیرد. دانشمند دیگری به نام « ویبستر» استفاده از دانش های ساینسی در حل قضایای حقوقی را در تعریف مدرن) forensic )ساینس یا علوم عدلی شامل کرده است. در تمام موارد و برنامه های عملی استفاده از دانش های تخصصی مانند علم، تخصص، طب و یا استفاده از علوم دیگر در ساحات تخصصی برای کمک محمدامان سلیمانی به محاکم برای حل اختالفات قضایی، مدنی و براورده کردن عدالت در این زمینه ها می توان استفاده شایان کرد. بنا براین، علوم عدلی اصوال به کارگیری علوم طبیعی و تجربی در راستای تحلیل، تجزیه و تفسیر شواهد و مدارک قانونی، به خصوص در قضایای جزایی و مدنی است.
۲- ضرورت و اهمیت علوم عدلی آنچه مبرهن است، اینکه ترقی و پیشرفت علوم عدلی در ساحه شناخت حقیقت و بدست آوردن واقعیت تأثیر عمیق گذاشته و موجب شده است که در تمام زمینه، در کشف بسیاری از جرایم و حتی اثبات آنها، قاضی نتواند بدون رجوع به اشخاص خبره و متخصص، در مقام اثبات جرا یم رجوع کند، قاضی ناگزیر است که بنا بر استناد نظر اشخاصی که به دلیل داشتن تخصص در علم و فن خاصی و یا حتی داشتن تجربه، تخصص و مهارت و توانایی الزم را برای روشن کردن موضوع داشته باشد، رجوع کند؛ نظر به اینکه برای دالیل و شواهد مانند اعتراف، اقرار، شهادت و یمین با در نظر داشت اینکه این دالیل قوی اند و خوب، ولی در شرایط امروزی نظر به ضعف ایمان، اخالق و گرایش های مادی دالیل معنوی نمی توانند کاشف و ممد برای حقیقت و واقعیت باشد، انریکوفری به عنوان پایه گذار مکتب جامعه شناسی جنایی معتقد بود که در آینده نزدیک به تدریج نظام ادله اثبات معنوی جای خود را به نظام ادله علمی خواهد داد. بنا براین در اکثر موارد رجوع به اهل تخصص و مدارک اثباتی ضروری پنداشته می شود ) علی حسین، نجفی ابرندآبادی، .)531 :5831 مستند سازی علمی افراد مسلکی از طریق بهره گیری مستقیم از حواس نیست، بلکه وی از طریق استنتاج عقلی و سایر مدارک و شواهد به موضوع پی می برد، اعتبار و حجیت عمل مسلکی بر رعایت شرایط و ضوابط قانونی مبتنی است و همین ویژگی هاست که یافته های مسلکی را از شهادت متمایز می کند ) دیانی، عبدالرسول؛ :5831 462(. یافته های علمی به عنوان قراین قضایی، با بررسی عالیم و نشانه هایی که دروغ نمی گویند، سمت را نمی شناسد، قوم ندارد، در هیچ گونه جریان نیست و تمام مالحضات مذموم را که ما انسانها با حواس خود درک می کنیم و آنرا جامه عمل می پوشانیم، این قراین از آنها منزه بوده و به قاضی در ایجاد علم و یقین قضایی کمک می کند. به همین دلیل در عصر ادله علمی، کارآیی علوم عدلی بیش از بیش محرز می گردد.
۳- اهداف علوم عدلی آنچه برای همه روشن هر علم به اندازه کاربرد خود می تواند خدمات و سهولت های زندگی را برای بشر فراهم کند، و این علوم می تواند که به انسان و انسانیت کمک شایان کند، ولی فراموش نکنیم که استفاه کننده اصلی این دانش و وسایل بصورت عملی هم انسان است، و این علوم با تنهای نمی تواند ممد و کاشف حقیقت باشد، یا به عبارت دیگر علم و وسایل از عواطف و احساسات برخوردار نیستند و فعالیت های آنها فقط مبتنی بر تجربه و آزمایش بوده و همواره منتج به نتایجی می شود که مبتنی بر واقعیت است، چیزی که بر اساس واقعیت تحلیل می شود، همیشه قابل اثبات بوده و هیچگاه خدشه و اعتراضی بر آن وارد نمی شود. مقاصد و اهداف علوم عدلی را موارد آتی شمرده می توانیم: o شناسایی، جمع آوری و حفظ : شواهد، مدارک مادی، حفظ انواع مختلف نشان انگشت، پل پاه و تایر وسایط نقلیه، شیشه و خاک در محل واقعه.
– شناسایی، جمع آوری و حفظ: شواهد مربوط به بقایای انسان و حیوان در محل واقعه.
– شناسایی، جمع آوری و حفظ: شواهد مربوط به اسلحه و جعل اسناد.
-شناسایی،جمع آوری و حفظ: شواهد مربوط به وقایع آتش سوزی.
– شناسایی، جمع آوری و حفظ شواهدی مربوط به مواد زهری از محل واقعه.
-شناسایی انواع گروپ های خونی موجود در محل واقعه از طریق معاینات ازمایشی.
-شناسایی هویت افراد ناپدید شده.
-تشخیص و تفکیک عالیم تجاوز و خشونت های جنسی.
-تحلیل اجزای مختلف مالیکول های DNA یافت شده از محل واقعه.
-تحلیل DNA برای مقایسه ویژگی های وراثتی یک طفل با اعضای فامیل اصلی اش که از آن به منظور تعیین سرنوشت طفل و تثبیت حقیقت استفاده می شود، واین در مورادیکه به تثبیت هویت مجرمان و ناپدید شدگان نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
معرفی تکنیک های عکاسی، کروکی،GPS و اندازه گیری از شواهد و مدارک.
ارائه اصول علمی تحقیقات و تعیین زمان مرگ.
تعیین زمان مرگ مقتول از طریق علم حشره شناسی.
ارائه روش های نبش قبر و بازیافت شواهد و بقایای انسانی.
۴- پشنهادات از آنجاییکه دولت مسؤولیت ارائه خدمات، تامین عدالت و کشف حقیقت دارد، بدین منظور باید زمینه اجرای تطبیق علوم عدلی را فراهم نماید.
براهم ساختن امکانات، وسایل و تجهیزات الزم در امور تطبیق علوم عدلی برای بررسی محل واقعه.
فراهم کردن شرایط و زمینه برای تخصص بهتر کارمندان بررسی محل واقعه.
فراهم کردن زمینه تفاهم، تبادل نظر و کسب دانش مسلکی از کشورهای دوست و هم پیمانان در منطقه و کشورهای آسیایی.
توجه الزم مقامات به مراکز و نهاد های علمی و مسلکی در سطح کشور و باال بردن ظرفیت ها و کادرهای علمی در مراکز تحصیلی
منابع:
۱- دیانی، عبدالرسول؛ » ادله عدالت اثبات دعوی در امور مدنی وجزایی«، ) تهران: انشارات تدریس، چاپ اول، :5831 462(. .4
۲-عباس تدین، » جایگاه کارشناسی و ادله بیوژنتیکی در دادرسی های جزایی«، مجله حقوقی داد گستری، تهران، شماره ،63 زمستان .5833 .8
۳-علی حسین، نجفی ابرندآبادی، » مباحثی در علوم جنایی«، ) تهران: انتشارات سمت، ،5831 ص .)5311 4. Prahlow, joseph
محمد امان سليمانی
