حکیم ناصر خسرو بلخی
حکمـــتی بشـــنو به فضــل ای مستعین
پـــاک چــــون مـــاء معین از بومــعین
چـــون بهشـتت کی شــود پر نـــور دل
تـــا درو نایـد ز حکمـت حــور عـــین؟
دل به حـــورالعین حکـمت کــی رســد
تـــا نگــردد خـالی از دیــو لــعــــین؟
دل خــــزینهٔ عــلم دین آمــــد، تـــو را
نیست بــــرتر گــوهــری از علــم دین
مــکــر دیـــوان و هــوس‌هــا را مــــنه
در خـــزینهٔ علــم رب‌الــعالمـــــین
جــان تـــو بـر عــالم عــلوی رســــد
چـون کنی مــر عـلم را باجــان عجـین
دین و دنیــا هـر دوان مر راست راسـت
راســـتـی را دار دیــــن راســــتیـــن
اسپ دنیــا دست ندهـــد مــر تـــو را
تــا ز عــلم و راســـــتی ننـهیش زیــن
گرم و خشک و سرد و تر چون راست شد
راستیــشان کـــرد شـیــر و انــگبــین
راستی با عــلم چــون همـبر شـــدند
این ازان پیـــدا نبــاشـــــد آن ازیــن
دین چـه باشـد جــز که عدل و راستی؟
چیز باشد جــز که خـــاک و آب طین؟
علـم را فــرمـــودمـان جستن رســـول
جسـت بایدت ار نبـاشد جــز به چیـن
«قیمــت هـر کس به قـدر علم اوست»
همچنین گفتـه است امــیرالــمؤمنین
خوب گفتـن پیشه کن با هــر کــسی
کــاین برون آهنـــجد از دل بیخ کـین
مـر سخن را گندمیـن و چـــرب کـن
گــر نداری نـــان چــرب و گندمـین
خــوب گفـتار، ای پسر، بیـرون بــرد
از مــیان ابـــروی دشـمــنـت چیــن
با عمــل مر قــول خــود را راسـت‌دار
این چــنان بـاید که بـــاشد آن چــنین
مر مــرا شکــر چــرا وعـــده کنــی
گرت سنگ است، ای پسر، در آستین؟
مــر مـــرا آن ده کـه بســتانی همــان
گاه چـونی کــور و گاهی دور بیــن؟
دادخـــواهی ور بخواهند از تـــو داد
پس به خاک اندر چه مــالی پوستین؟
از قـــرین بد حــــذر بایـــدت کــرد
کـــز قـــرین بـد بیــالایــد قــــرین
زر ندیده‌ستــی که بی‌قیمـت شــود
چــــون بینـدائیش بر چــیزی مسین
گاه نیـــک و بد هـــرگز ایمن مباش
بــــر زمــانـــهٔ بی‌قــرار نـــاامــین
آسیائی زود گــــرد است ایـن و تیـز
زو نه شـاید بــــود شاد و نه حـزین
گـــر مسـلمانی بـه دین انــدر بــرو
بر طــــریق و راه خـــیر المرسلین
بــر ره آن رو به دیــن کوت آفــرید
خود برای خــویش دینی مـافــرین
مافـــرین دینــی به نــادانی کــزان
بر تنت نفــرین کنـد جــان آفـــرین
خشم را طاعـت مـدار ایرا که خشم
زیـــر دامـن در بــــلا دارد دفیـــن
بر پشیمانی خــوری از تخـم خـشم
خود مکار این تخم و زو این بر مچین
پارسائی را کــم آزاری است جفــت
شخص دین را این شمال است آن یمین
گـر نخـــواهی کـــه بــیازارد کســی
بــر ســـر گــنج کــم‌آزاری نشـــین
خــوی نیکـو را حصار خــویش گیـر
وز قنــاعت بـــر درش زن زوفـــرین
علم جـوی و طاعت‌آور تا بـه جــــان
زین تــن لاغـــر بـرون آئـی سمـــین
نازنین جـان را کـن، ای نـادان، به علم
تن چــه باشـد گــر نبــاشـد نازنیــن؟
چــون از اینجـا جـان تــو فــربی رود
تن چـه فـربی چــه نـزار انــدر زمیــن
خـامـشی بـه چـون ندانی گفـت نیک
نـانهــاده بـــه بـخــوان نـان ارزنیــن
خــود زبـان از هــردوان کـوتاه کــن
چــون هـمی نفـرین ندانـی ز آفــرین
حکمت از هر کس که گوید گوش دار
گـر مـثل طــوغـانش گـوید یا تگیــن
یاسمـین را خـوش بـبوید هــر کـسی
گــرچـه از سـرگـین بـرآیـد یاسـمین
پند خــوب و شـعر حجــت را بـدار
یــادگـار از بـومـعین ای مسـتعیـــن
