عفو و گذشت از دیدگاه اسلام

عفو وگذشت یکی از فضیلت هاوسرشت های نیک در رفتار واخلاق انسانی است،کسانی که خودرا پا بند احکام خداوند متعال می‌دانند انسان های با گذشتی هستند که از خطا وگناه واشتباه دیگری چشم می پوشند عفو به معنی گذشت از گناه وخطای دیگری وخودداری از مجازات خطا کار وگناهکار می باشد.
هر کسی که بخواهد مصداق عناوین بلند ومقامات والایی چون نیکو کاری وشکیبایی وپرهیزگاری شود واز محبت وگذشت الهی برخوردار گردد ودر نزد مردم بزرگ ومحبوب شود واز رحمت خاص خداوندی وعنوان محبوب وحبیب الهی بهره مند گردد، باید از این راه سود جوید.
عفو به معنای کنترل ومهار خشم وعواطف وچشم پوشی از حقوق خود است واین موجب می شود تا انسان صبر را در مقام خشم وغضب تجربه کند، تکرار این گونه اعمال در انسان باعث می شود تا صبر وشکیبایی در انسان تقویت شود وآدمی به پاداش صابران برسد به این معنی که مقام صابران پاداش عمل عفوی می شود که خود مصداق صبر حالی وحالتی بوده است وخداوند(ج) در آیات ۳۴و۳۵سوره فصلت صبر را عاملی برای گذشت انسانهادر برابر بدی ها می شمارد.
بسیاری از مردم در این اندیشه اند که بتوانند به مقامات بلند انسانی دست یابند واز فواید وآثار آن بهره مند گردند، این اشتیاق در جوانان بیشتر از سایر اقشار مشاهده می شود از آنجائیکه از نظر بدنی وآرزوها وآمال در جایگاهی قرار دارند که هر چیزی را می جویند ودر پی هر نام ونشانی می روند تا ناشناخته هارا کشف ونایافته هارا بیابند. هر کسی که در پی جستجوی حقیقت ومقامات وکمالات انسانی است برای دست یابی به این جایگاه راه عفو وگذشت است.
جایگاه عفو وگذشت در میان فضیلت ها وارزش های انسانی : خداوند(ج) در سوره بقره عفو وگذشت به ویژه در حال قدرت بر انتقام ومجازات را می ستاید وبر کسانی که در حال قدرت وتوان از حق خویش می گذرند وبا بزرگواری چشم بر مجازات می بندندآفرین می فرستد وآنرا بعنوان امر معروف وهنجاری پسندیده ونیکو مورد تشویق قرار می دهد. همچنان قرآن کریم در سوره بقره وسوره نحل با آن که مجازات برابر را بعنوان اصل مقابله به مثل تاید می کند. ولی با بیان این که عفو وگذشت یکی از بهترین وکوتاه ترین راه ها ی دست یابی انسان به تقوا است و می کوشد تا بیان دارد که فضیلت انسانی نه در انتقام ومجازات بلکه در عفو وگذشت از دیگری است وشرافت وکرامت انسانی نه تنها اینگونه حفظ می شود، بلکه با این روش شخص می تواند کنترل ومهار خویش را در دست گیرد واحسان ونیکو کاری را بر حسن انتقام مقدم دارد . انسان در عفو وگذشت است که می تواند ارزش وجایگاه واقعی خویش را به دست آورد به ویژه در سختی ها مانند مجازات قاتلین ودر امور مالی در هنگام تنگدستی فقیران وبینوایان خودرا نشان می دهد، شخصی که در اوج غضب وانتقام از جرم قاتل می گذرد ویا ز مال خود چشم فرو می بندد تا تنگدستی را نیازارد وبا مطالبه پول ومال خویش اورا خوار وذلیل نکند در حقیقت نه تنها کرامت وبزرگواری خویش را خریده است، بلکه شرافت وکرامت انسانی را برای همگان حفظ کرده است ونصیب اجر وپاداش درنزد خداوند (ج) میگردد. خداوندج در سوره شورا عفو واغماض از خطای دیگران واصلاح بدی آنان را نیکی دانسته وگذشت را موجب پاداش ویژه خداوند بر می شمارد ودر سوره قصص با ذکر داستان مومنان اهل کتاب که دریافت کننده دو اجر وپاداش برای تحمل در برابر کفار وعفو وگذشت از آزار آنان می باشند توضیح می دهد، پاداش مضاعفی را بدست می آورند بهترین پاداش واثری که می توان برای گذشت وعفو بیان کرد آن است که شرایط برای عفو وگذشت خداوند از خطاهای انسانی را فراهم می آورد تا این گونه در مسیر ترحم (رحم کن تا رحم شوی )قرار گیریم .
خداوند(ج) می فرماید :
ترجمه:اگر انسان از جرم ها وگناهان وخطاهای کوچک دیگری چشم پوشی کند خداوند از گناهان وخطاهای بزرگ او چشم پوشی می کند واز مقام عفو وغفران با او برخورد می نماید.
در آیات ۱۰۹سوره بقره و۱۴۹سوره نساء اشاره شده که توجه به قدرت مطلقه خداوند زمینه ساز عفو از رفتارهای خطایی دیگران می شود ودر آیه ۸۵سوره حجر خداوند می فرماید:
ترجمه:((عقیده به قیامت ورستاخیز وهدفداری خلقت وآفرینش وحتمی بودن بازخواست ومحاسبه زمینه ساز عفو وگذشت نیکو از دیگران است.))
اگـر ایـن مـرز شـکـسـتـه شـود و قـانـون تـحـت عـنـاویـنـی از قبیل عفو و گذشت به اجرا در نیاید زمینه برای هرج و مرج و ناامنی فراهم شده و ادامه زندگی بـرای مـردم دشـوار خـواهـد شـد. قابل ذکر است اصـرار اسـلام بـر عـفـو و گذشت در حقوق شخصی انسانهاست ، اما اسلام ترحم و دلسوزی بر متجاوزان حقوق جامعه را هیچکاهی نمی پذیرد وحد شرعی بر آنها عملی می شود.

مروت